Dünyaya Meydan Okumak
Türkiye’nin dünyada oyun kuran, yöneten ülkelerden biri olmasını çok isterim. Bunun olabileceğine de inanırım. Neticesinde dünyanın merkezindeyiz ve yüzyıllar boyunca bölgeye hükmetmiş bir neslin torunlarıyız. Ancak bu işler o kadar da kolay değil. Otuz sene enflasyon ve devalüasyonlar altında yaşadıktan sonra son on beş yılda yaşanan istikrar ortamının kıymetini biliyorum ama oyun kurabilmek için istikrarın, bütçe dengesinin ve alt yapı yatırımlarının çook fazlasına ihtiyacımız var. Bir başka deyişle bina, yol, köprü, havalimanı yaparak dünyaya kafa tutamazsınız.
Şu sıralar ekonomide riskler arttıkça bunun küresel bir oyun senaryosuna bağlanmaya çalışıldığını görüyoruz. Küresel güçlerin ekonomik açıdan fazla palazlanmamızı istememeleri doğaldır. Bunu önlemek için neler yaptıklarını John Perkins’in Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları kitabında bulabilirsiniz. Ancak Türkiye’nin önümüzdeki dönemde yaşayacağı muhtemel ekonomik sıkıntıları “biz dünyaya meydan okuyorduk, kıskandılar” masalına bağlamak, en hafif deyimiyle popülizmdir.
Basit bir benzetme yapmam gerekirse; kasabanın bir kabadayısı var ve bütün kritik ticari faaliyetleri ya satın almış, ya da haraca bağlamış. Çok güçlü bir silahlı mafya ekibi kurmuş, yani güç kullanarak yerinden etmek mümkün değil. Siz onun ticari ve sosyal etkinliğini azaltacak uzun soluklu fikirler, başka işbirlikleri peşinde koşmak yerine adamın yasakladığı kişilerle gizliden ticaret yapıyorsunuz. Sonra da diyorsunuz ki onu ayağına bastık. Bastın da ekonomik bir tehdit oluşturmadın ki, parasını çaldın.
Türkiye’de on beş senede ekonomi adına yapılan her şey taktik seviyededir, günü kurtarma amaçlıdır Eğer oyun kurmak istiyorsak öncelikle taktik seviyenin bir üstüne, yani “stratejik” seviyeye çıkmamız gerekir. Sonrasında da bir üst sınıfa geçer miyiz, geçirirler mi? Ayrı konu.
Derdimi takip eden tabloda “örneklerle” anlatmaya çalıştım. Nerede olduğumuz görelim diye.
SEKTÖR | İ Ş Y A P M A B İ Ç İ M İ | ||
Oyun Kurmak / Pazar Yaratmak | Hedef Koymak + Stratejik Davranmak | Taktik / Popülist İşlerle Günü Kurtarmak | |
Sanayi | Sanayi 4.0 ve sonrası dönemi öngörmek, hayal projeler peşinde koşmak, yeni-esnek çalışma şekilleri geliştirmek | Kritik-rekabetçi sektörleri ve potansiyel hedef pazarları belirleyerek oralara odaklanmak | Rastgele yatırım teşvikleriyle ülkedeki üretim kapasitesini (ve karsızlığı) artırmak, her tarafı OSB’lerle doldurmak |
Tarım | Yerel tohum firmalarını küresel alanda desteklemek. Endemik bitkiler, ekstrakt üretimi gibi alanlara odaklanmak | Coğrafi işaretler için pazarlama yatırımı yapmak. Tarım arazilerini birleştirmek ve köye dönüş için ciddi teşvikler getirmek | Çiftçiye harçlık vererek oyu garantiye almak
Üretici biraz para kazandığında ise ithalat ile tehdit etmek |
Sağlık | Tamamlayıcı tıp ve fitoterapiye yatırım yapmak, doğunun değerlerine batıda pazar yaratmak | Türkiye’yi bölgenin tıp merkezi yapmak, belli alanlara odaklanarak sağlık turizmini desteklemek | Popülist sağlık politikalarıyla verimsiz bir hastane sistemini fonlamak, doktorluk mesleğini itibarsızlaştırmak |
Eğitim | Yeni nesil eğitim teknikleri, teknolojileri ve okulsuz eğitim üzerine kafa yormak. | Türkiye’yi özellikle Orta Doğu ve Afrika için cazip yükseköğrenim merkezi yapmak | Her tarafı vasat üniversitelerle doldurmak
Temel eğitimde kuralları her sene değiştirmek |
Turizm | Bize özgü, yeni tatil konseptleri yaratmak, | Hedef ülkelerde stratejik pazarlama çalışmaları yapmak | Ülkeyi her şey dahil otellerle doldurarak yıkıcı fiyat rekabetine sokmak, kaliteyi ve geliri düşürmek |
Teknoloji | Teknolojide lider ülkelerle işbirlikleri yapmak, paylaşım ekonomisi için mevzuatı yenilemek, öncülük etmek | Özgün sosyalleşme yazılımları geliştirmek
Bölgenin data merkezi olmak |
Okullara tablet dağıtmak, inovasyon yarışmaları düzenlemek |
Otomotiv | Elektrikli / yeni nesil araçlar üzerine uzun soluklu arge ve pazarlama çalışmaları yapmak | Ticari araçlarda ortak bir girişimle; otobüs, kamyon, traktör vb ürünlerde markalaşmak | Benzinli sedan otomobil üretimi için babayiğit aramak |
Gıda | Helal gıda sertifikasyonunu globalleştirmek. | Fındık, lokum, zeytin gibi kültürümüze ait gıda ürünlerini global standartlarda pazarlamak | Fuarlara katılmak, her tarafa saldırmak, kaliteyi düşürüp fiyat rekabetine girmek |
Gayrimenkul | Şehirleşmede, şehir yaşamında yeni, sürdürülebilir konseptler geliştirmek, örneğin otomobilsiz şehirler yapmak | Marka kent çalışmalarıyla hedefleri netleştirmek, odaklanan bölgelerde katma değer artışı sağlamak | Kent dokusunu bozan kentsel dönüşüm işleri ve dev karma projeler yaparak bunları yabancılara pazarlamak |
Ulaştırma | Geleneksel hava ve demir yoluna alternatif ulaşım sistemleri ve paylaşım ekonomisi üzerine kafa yormak | Bölgesel hub olarak ürün ve insan taşımacılığında dünyayı birleştiren bir pozisyon edinmek | İç piyasada oy getirecek tercihlerle yollar, köprüler, otogarlar, dev havalimanları yapmak. |
Futbol | Bölgenin popüler, takip edilen, yükselen ligi olmak, kuralları zorlamak | Süper lige, kulüplere hedefler koymak ve uygun stratejilerle, sabırla farklı markalar inşa etmek. | Havalı teknik direktörler, sönmekte olan yıldızlar transfer etmek. Hakemlerle uğraşmak. |
Müzik | Dünya müziğine yeni tınılar, tatlar getirmek | Türk ezgilerini global standartlarda uygulayan sanatçılara destek vermek, küresel düşünmek | İç piyasada ekstralarla güzel para yapmak ve yarışmalarla rating almak |